Từ nơi địa đầu tổ quốc Hà Giang, đi tiếp qua Cổng trời Quản Bạ. Cứ thế khi đến khúc cuối của bảy khúc cua tay áo ở Cốc Mạ thì rẽ phải. Ta bon bon theo con đường nhỏ, ta bon bon đi vào Lùng Tám. Một thung lũng nhỏ bốn bề vây quanh bởi núi đá, với dòng sông Miện uốn khúc chảy qua. Nơi đây, đồng bào H’Mông sinh sống đã từ lâu đời. Dân tộc nổi tiếng với nghề dệt lanh, nhuộm chàm, vẽ sáp ong… Tất cả những hoạt động tạo nên đa dạng sản phẩm thổ cẩm vô cùng độc đáo.
Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi khám phá thổ cẩm lanh của người H’Mông nhé!
Mục lục
Một tấm vải lanh đòi hỏi rất nhiều công phu
Trồng lanh là công việc của mỗi người phụ nữ H’Mông trong bản khi họ bước vào tuổi trưởng thành. Họ trồng lanh trên một mảnh nương riêng để có sợi dệt vải cho mình và cả gia đình. Lanh sẽ đạt vừa độ “chín” chỉ sau 2 tháng. Khi ấy. người con gái H’Mông chọn lựa lanh tốt, cắt về rồi phơi khô.
Một tấm vải lanh đòi hỏi rất nhiều công phu để làm ra. Bước đầu tiên, người làm phải tước cây lanh một cách khéo léo để lấy vỏ. Những bó vỏ lanh sau đó được cuộn chặt rồi cho vào cối giã cho bong hết bột. Sao cho chỉ còn trơ lại sợi dai. Người H’Mông xe các bó lanh rồi cuộn lại thành những con sợi lớn. Tiếp đến, họ luộc nước tro bếp vài lần và luộc nước sáp ong một lần. Nhờ vậy mà sợi lanh trắng và mềm mại hơn. Những người phụ nữ H’Mông bắt đầu ngồi vào khung dệt của mình. Tấm vải được dệt xong còn phải giặt lại nhiều lần cho thật trắng.
Vải lanh không chỉ đánh giá người phụ nữ mà còn gắn liền với tâm linh người H’Mông
Có rất nhiều tiêu chí đánh giá phẩm hạnh, tài năng của người phụ nữ H’Mông. Dệt vải lanh là một trong những tiêu chí đó. Bởi lẽ, dệt lanh cần sự khéo tay, và chăm chỉ cần cù. Điều đó có nghĩa là trước khi đi lấy chồng, người con gái H’Mông phải biết dệt vải lanh. Cô gái được mẹ tặng một bộ áo váy bằng lanh. Khi về nhà chồng, cô dâu cũng phải biếu mẹ chồng một bộ áo váy lanh. Do chính tay mình dệt và khâu.
Ngoài ra, tấm vải lanh còn gắn liền với tâm linh của người H’Mông. Chị Vàng Thị Mai, chủ nhiệm Hợp tác xã dệt lanh Hợp Tiến ở Lùng Tám cho biết. “Người H’Mông cho rằng vải lanh gắn kết giữa người sống và tổ tiên. Sợi lanh dẫn đường cho người chết trở về với tổ tiên và đầu thai trở lại làm người sống kiếp sau. Người H’Mông được chôn cùng bộ áo váy lanh nếu không tổ tiên sẽ không nhận. Chỉ có mặc vải lanh, mình mới không bị lạc tổ tiên”.
Những yêu cầu khi nhuộm màu vải lanh
Nhuộm tấm vải lanh
Sau khi dệt, tấm vải lanh sẽ được nhuộm. Màu chủ đạo là chàm đen. Tuy nhiên, người H’Mông cũng nhuộm những màu sắc khác như đỏ, vàng, xanh sẫm…Điều đặc biệt, vải tuyệt đối không được nhuộm bằng hóa chất công nghiệp. Thay vào đó, tất cả màu nhuộm đều được chiết từ lá cây rừng.
Để được màu đen chàm như mong muốn, mảnh vải đem đi nhuộm nhiều lần
Mảnh vải phải được nhuộm đi nhuộm lại nhiều lần, trong nhiều ngày. Như vậy mới có được màu đen chàm như mong muốn. Người Mông ngâm vải trong nước chàm chừng một giờ. Sau đó vớt ra để ráo nước rồi lại ngâm tiếp. Lặp đi lặp lại 5 – 6 lần mới đem vải đi phơi. Khi mảnh vải khô, lại được mang vào ngâm tiếp, cứ như thế khoảng 8-10 lần. Gặp trời nắng, mỗi mảnh vải vải lên nước đen bóng qua 3 – 4 ngày. Nhưng nếu trời mưa, phơi vải lâu khô, thời gian nhuộm có khi kéo dài hàng tháng.
Những sản phẩm thổ cẩm lanh
Những hoa văn, họa tiết là một trong những điều đặc biệt tạo nên thương hiệu thổ cẩm lanh của người H’Mông. Bởi vì họ dùng kỹ thuật thêu đắp vải màu và vẽ hoa văn sáp ong độc đáo. Nghệ nhân sẽ dùng sáp ong được đun nóng để vẽ trên nền vải những họa tiết truyền thống của người H’Mông. Sau khi vẽ xong, đem nhuộm chàm, phần sáp ong không thấm màu sẽ để lại những hình hoa văn sinh động trên vải.
Những phụ kiện đặc sắc được tạo thành từ thổ cẩm lanh
Không chỉ dùng may áo váy, khăn quàng, túi xách phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày, mà thổ cảm lanh Lùng Tám còn được dùng để trang trí cho các quán ăn, khách sạn như những bức tranh đặc sắc. Hay lại hóa thân thành những món đồ lưu niệm nhỏ xinh cho các cô cậu tuổi teen. Đồng bào còn năng động lập fanpage @DệtLanhThổCẩmLùngTám để quảng bá sản phẩm và văn hóa của mình trong thị trường 4.0.
Sản phẩm thổ cẩm lanh Lùng Tám đã theo chân du khách đến khắp mọi miền đất nước. Và đã được xuất khẩu tới hơn 20 nước. Điều này không chỉ đem lại thu nhập mà còn góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của người H’Mông.
Các bạn hãy theo dõi SRE để cập nhật nhiều tin tức hơn nhé!
Nguồn: Nhandan.com.vn
